Rola magnezu w nadciśnieniu tętniczym

Magnez - podstawowe informacje.

Magnez jest pierwiastkiem dwuwartościowym, należącym do makroelementów o ważnym znaczeniu fizjologicznym dla organizmu człowieka.

W organizmie człowieka znajduje się około 25–35 g magnezu, z czego około 53% jest zmagazynowane w kościach, 46% w mięśniach i tkankach miękkich, a tylko 1% we krwi.

W ostatnim czasie bardzo dużo mówi się o wpływie magnezu na układ sercowo-naczyniowy. Obok potasu jest głównym kationem wewnątrzkomórkowym organizmu. Jest katalizatorem przemian cukrów, białek i tłuszczy (m. in. Beta – oksydacja) w organizmie. Odpowiada za stan równowagi wapnia w organizmie oraz przemiany witaminy D. Odgrywa ważną rolę w syntezie wiązań bogato - energetycznych (ATP, GTP), a także odpowiada za stabilizację spirali DNA oraz chromosomów. Reguluje poziom glukozy we krwi. 

Zmniejszony wewnątrzkomórkowy poziom magnezu może się przyczyniać do zaburzeń wydzielania insuliny, co zwiększa ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego i cukrzycy. Posiada zdolność tworzenia związków kompleksowych z fosfolipidami dzięki czemu stanowi integralną część błon komórkowych. Działa ochronnie na mięsień sercowy, przeciwdziałając jego niedotlenieniu oraz zachowując się przeciwstawnie do jonów wapnia (zmniejsza przewodnictwo i pobudliwość). Wykazuje działanie ochronne na naczynia krwionośne, wykazuje działanie stabilizujące na płytki krwi. Przyczynia się do prawidłowego rozwoju i mineralizacji kości.

Zapotrzebowanie organizmu na magnez.

Dzienne zalecane spożycie magnezu wynosi: dla kobiet - 320 mg, mężczyzn - 420 mg, zaś dla kobiet w ciąży 6 mg na kg masy ciała.

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Instytut Żywienia w 2003 r. dieta kobiet nie pokrywa dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek, w przypadku mężczyzn, najbardziej narażoną grupą wiekową są mężczyźni, w późnym wieku, u których dieta uzupełnia 87,2% dziennego zaleconego spożycia na ten składnik

Przyczyny niedoboru.

Za niedobór magnezu w diecie odpowiedzialnych może być wiele czynników zewnętrznych jak i wewnętrznych. Idąc po kolei możemy wymienić: stosowania nieodpowiednich nawozów przez producentów żywności, środków konserwujących oraz przetwarzanie pożywienia (wysoka temperatura), używki takie jak: alkoholizm, picie kawy, diety redukcyjne, dieta wysokowapniowa, choroby przewodu pokarmowego, niektóre leki (IPP, leki moczopędne, antybiotyki, hormony, cytostatyki).

Skutki niedoboru.

Objawy braku magnezu są bardzo niecharakterystyczne i mogą dotyczyć wielu układów. Niedobory tego pierwiastka mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca, łagodnych lub w rzadkich przypadkach złośliwych arytmii komorowych i migotania przedsionków. Magnez jako antagonista wapnia działa protekcyjnie na śródbłonek naczyniowy powodując jego rozkurczenie (wazodylacje) i zmniejszenie oporu obwodowego. Niedobory magnezu mogą przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Niedobór magnezu może prowadzić również do przewlekłego zmęczenia, braku energii, drażliwości, spadku nastroju, depresji oraz trudności w koncentracji. Charakterystycznym objawem braku tego pierwiastka są: tiki nerwowe (np. drganie powieki) z powodu zwiększenia pobudliwości nerwowo-mięśniowej, ale i skurcze łydek, drętwienie i mrowienie kończyn dolnych, wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci.

Nadmiar magnezu i interakcje z lekami.

Pamiętajmy, nie tylko niedobory są szkodliwe, nadmiar magnezu może również negatywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu, między innymi może prowadzić do zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego objawiających się biegunką i bólami brzucha. Nadmiar witaminy B6, która występuje zazwyczaj w towarzystwie magnezu może powodować neuropatie czuciowe (drętwienie palców, zaburzenia koordynacji). Objawy ustępują po odstawieniu witaminy B6. Magnez może wchodzić w interakcję z niektórymi lekami poprzez tworzenie kompleksów zaburzając ich wchłanianie: tetracykliny oraz może powodować zmniejszenie wchłaniania fosforu oraz wapnia. 

Źródła magnezu w codziennej diecie.

Z badań naukowych wynika, że dieta większości osób jest mało zróżnicowana co w konsekwencji prowadzi do niedoborów magnezu w organizmie. Ważnym źródłem tego pierwiastka  są produkty roślinne liściaste (magnez wchodzi w skład chlorofilu), produkty wielozbożowe i orzechy.

Poniżej lista produktów z zawartością magnezu w 100 gramach produktu. 

Magnez lek czy suplement diety?

Rynek produktów magnezowych jest bardzo ogromny, zwłaszcza rynek suplementów diety, mimo dużego zróżnicowania suplementów, największy procentowo udział mają w nim właśnie preparaty zawierające magnez (7,56%). Magnez może występować w formie nieorganicznej (tlenek, chlorek, węglan) oraz organicznej (cytrynian, mleczan, glicynian, wodoasparaginian, treonian). Poszczególne związki różnią się znacznie ilością zawartych w nim jonów Mg2+ (kilka – kilkanaście %), dlatego do porównywania dawkowania preparatów brana jest pod uwagę zawartość samego jonu Mg2+. Nie zawsze więc duża dawka oznacza dużo jonów magnezowych. Magnez w aptekach dostępny jest również pod postacią leków bez recepty. Wiele badań potwierdziło, że preparaty zawierające sole łatwo rozpuszczalne w wodzie (cytrynian, mleczan) mają lepszą biodostępność, czyli będą lepiej się wchłaniać i przedostawać do organizmu, jednak preparaty takie zazwyczaj są droższe. 

Pamiętajmy, że wit. B6 zwiększa wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego o około 20–40%.

Jeśli chodzi o wybór: magnez lek czy suplement diety? Zawsze wybierajmy leki jednak pamietajmy, że nie każdy suplement będzie zły. Czasami wręcz może być odwrotnie, m. in. posiada lepiej dobrane substancje pomocnicze lub posiada lepszą biodostępność. Zawsze wybór możesz przedyskutować ze swoim farmaceutom.

Skuteczność  magnezu – jako leku hipotensyjnego?

Wiele badań potwierdziła pozytywny wpływ magnezu na nadciśnienie tętnicze. W badaniach, które miały na celu stwierdzić zależność suplementacji magnezu na ciśnienie tętnicze dowiedziono, że obniża on ciśnie skurczowe o 3–12 mm Hg, a rozkurczowe o 3–8 mm Hg. Jak już wspomniano wcześniej kobiety są częściej narażone na niedobory magnezu ze względu na dietę. W jednym z większych prospektywnych badań amerykańskich potwierdzono, że suplementacja magnezu przez kobiety w dawce 400 mg/ dobę zmniejszała statystycznie ryzyko rozwoju nadciśnienia niż w przypadku zdrowych kobiet spożywających jedynie 200 mg magnezu. 

Nie ma konkretnych wytycznych, mówiących o stosowaniu magnezu w chorobach układu krążenia dlatego zaleca się spożywanie magnezu u osób po przebytych kardiochirurgicznych zabiegach oraz z przerostem lewej komory. Podczas badań zauważono, że magnez nie będzie wpływał na ciśnienie osób chorych na nadczynność tarczycy. Ponieważ znalezienie przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego jest trudne, nie wszyscy pacjenci reagują jednakowo na jego suplementację. Sytuacje kliniczne w których magnez może przynieść korzyść:

• długotrwałe stosowanie diuretyków tiazydowych lub pętlowych;
• podejrzenie nadciśnienia wysokoreninowego;
• pierwotny hiperaldosteronizm;
• nadciśnienie w przebiegu cukrzycy;
• nadciśnienie wywołane nadużywaniem alkoholu;
• zespół metaboliczny;
• ciąża, a zwłaszcza stan przedrzucawkowy lub rzucawka.

Podsumowanie

Jak wiadomo na przestrzeni lat z wielu względów zmniejszyło się spożycie magnezu przez osoby dorosłe co ma odzwierciedlenie w zwiększonej zapadalności na nadciśnienie tętnicze, ale nie tylko. Wszystkim chorym na nadciśnienie tętnice należy więc zalecać urozmaiconą dietę, która jest bogata w magnez (najlepiej zbliżoną do diety DASH), w przypadku diety ubogiej w magnez możemy posiłkować się suplementami diety i lekami zawierającymi magnez w swoim składzie. Pamiętajmy jednak, że magnez ze względu na niewielkie działanie hipotensyjne nie może być stosowany jako oddzielny lek, a jedynie jako element uzupełniający terapię nadciśnieniową.